Kamperen in onontdekt Oman

Bestemming: A. Muscat (Oman) , B. Salalah , C. Mirbat , D. Nizwa
Periode: februari 1995
Vervoer: Vliegtuig en 4 WD huurauto
Accommodatie: Hotels en tent

Eindelijk vertrekken we na een aantal uitzonderlijk hectische voorbereidingsdagen naar Oman. Na de busreis vanuit Alkmaar naar Schiphol, kopen we op Schiphol 2 halve liters jenever voor noodgevallen, en wisselen we onze – toen nog - oude vertrouwde guldens in voor Omaanse Rials. Deze zijn naast vrijwel alle andere valuta verkrijgbaar, dankzij inwoners van deze landen die deze wisselen voor onze guldens. Na een half uur vertraging weten we in het vliegtuig een plek aan het raam te bemachtigen, waardoor we van vrijwel alle schitterende landschappen kunnen genieten die Europa te bieden heeft waarna de zon ondergaat.

In het streng Islamitische Dhahran, Saoedi-Arabië, hebben we onze tussenstop. Bizar is om te zien hoe alle sporen van alcohol en de nuttiging ervan in het vliegtuig uitgewist worden. Ook is het eigenlijk niet toegestaan om bij de achterdeur een luchtje te scheppen.

Na deze bijzondere doch lange vlucht komen we eindelijk om half 12 's nachts aan in de hoofdstad Muscat. Dit verloopt allemaal zeer soepeltjes; de douane is vriendelijk, de koffers arriveren snel en de huurauto staat al klaar.

Op zoek naar ons hotel

De weg richting ons hotel verloopt helaas wat minder soepel, aangezien we van de autoverhuurder een kaart kregen uit 1983. De landschappen en taferelen die we te zien krijgen vanuit de auto zijn zeer eigenaardig; de snelweg in de woestijn lijkt op Californië en de bebouwing doet Middeleeuws aan. Bovendien is het er overal brandschoon. Na enige dwalingen en een uitgebreide sight-seeing in de wijk Ruwi stuiten we plotsklaps op een fontein met vissen. En dus op het hotel!

In het hotel is het welkom minder hartelijk dan op het vliegveld, maar er wordt ons op dit tijdstip toch nog een kamer verschaft. De badkamer doet wat aftands aan maar is schoon, zoals de rest van de kamer. Na onze vermoeiende reis zijn we wel toe aan onze nachtrust, maar helaas wordt deze verstoord om 6 uur in de ochtend door een oproep tot gebed in de nabijgelegen moskee. Het is Ramadan, en aangezien het restaurant tijdens de ramadan van half 7 's ochtends tot half 7 's avonds gesloten is, zijn we genoodzaakt roomservice te bestellen voor ontbijt.

Als eerste gaan we op zoek naar “The Family Bookshop”, maar dankzij onze verouderde kaart kunnen we het zelf niet gevonden krijgen. Uiteindelijk spreken we iemand aan die ons allervriendelijkst voorgaat met de auto. Na het bezoek aan deze winkel, die overigens de moeite zeer waard was, willen we het museum bezoeken. Ook deze is onvindbaar met onze kaart, en ditmaal hebben we minder geluk. Uiteindelijk belanden we bij het paleis van de sultan, waar een man staat te klagen over de waterzuiveringsinstallatie. Nadat we hem in grote lijnen hebben uitgelegd wat het probleem is, is hij zo vriendelijk om voor ons het museum te bellen. Deze blijkt gesloten.

We arriveren rond elf uur op het vliegveld om onze vlucht te halen van half één. De autoverhuurder staat ons op te wachten bij de vertrekhal en roept dat we snel moeten zijn, en hij weet ons te vertellen dat ons vliegtuig al om half 12 gaat. We blijken ons dus een uur vergist te hebben in de tijd! In alle haast rennen we zowat door de controle, lopen naar de balie van de vliegtuigmaatschappij, worden doorgestuurd naar balie 21 waar ons wordt medegedeeld dat het vliegtuig al dicht is. Gelukkig gaat er om 4 uur nog een vlucht, en met geluk wordt onze vlucht zonder financiële gevolgen overgeboekt. De autoverhuurder is bovendien zo vriendelijk om ons de auto nog wat langer te verhuren, zodat we in de tussentijd vogels kunnen gaan kijken bij de waterzuivering.

Om 2 uur arriveren we wederom op het vliegveld, ditmaal ruim op tijd en kunnen we rustig inchecken en op ons gemak rondkijken in het tax-free gedeelte. Om kwart voor vier vertrekt het vliegtuig, waarin voornamelijk arabieren en djellabahs zitten, maar ook een aantal volledig gesluierde vrouwen. Na iets langer dan een uur in het toestel gezeten te hebben, landen we in Salalah om kwart over 5. De autoverhuurder die ons hier op staat te wachten weet ons met zijn moeilijk verstaanbare Indiase accent te vertellen dat we voorzichtig moeten zijn in het verkeer, met name in de avondspits; de Arabieren willen tijdens de ramadan zo snel mogelijk naar huis, en nemen hierbij de verkeersregels niet erg nauw. Dit blijkt al erg gauw en ook wij passen een defensieve rijstijl toe.

Totdat de zon ondergaat zitten we heerlijk aan het strand aan de Indische Oceaan, waarna we naar ons (dure) Hafar House Hotel gaan. Hier nuttigen we een heerlijke maaltijd met gegrilde vis en bloemkool, de manager komt er nog even gezellig bij zitten en daarna gaan we richting de kamer, nemen een douche en maken plannen voor de volgende dag. Maar bovenal: eindelijk slapen.

Richting het oosten

Na wederom een ontbijt genuttigd te hebben op onze hotelkamer (i.v.m. Ramadan) en ons weer volledig opgefrist te hebben, gaan we met de auto op weg naar het oosten. We zeggen hiermee tijdelijk gedag tegen de luxe. We komen langs allerlei bijzondere plekken; van bananen- en kokosnoot-plantages, de stallen van de sultan tot onze eerste zandvlakte en dromedarissen. Zo belanden we ook bij onze eerste wadi, welke vrij toeristisch blijkt te zijn. Plantsoenen en perkjes zijn aangelegd, met daaromheen (nutteloze) hekken; de geiten die er los rondlopen eten namelijk vrijwel alles in de aangelegde tuintjes op.

Vissersplaats Mirbat

Vandaag breken we op om verder te rijden naar het oosten, waarna we volgens onze kaart naar een hoge klif lopen. Van hieruit is het uitzicht geweldig en hier nuttigen we ons ontbijt van water en brood. Daarna rijden we verder de bergen in, en hoewel de weg moeilijker begaanbaar wordt, is het met onze auto goed te doen. We belanden na een tijdje bij een hoogvlakte, het ziet er stoffig en armoedig uit met de betonnen huizen met golfplaten en er lopen veel koeien en geiten rond.

's Middags komen we in Mirbat aan, een vissersplaats met veel nieuwbouw, evenals in het andere dorpje. Terwijl mijn man de markt bezoekt bewaak ik de auto aangezien een aantal brutale kinderen in de buurt blijven. Ik heb geen idee wat ze zeggen, maar de reacties van de ouderen in het dorp zeggen me dat het brutaal is. Zoals overal wordt ook hier het straatbeeld voornamelijk bepaald door mannen.

's Avonds zetten we onze tent op bij de mooie plek waar we die ochtend ontbijt hebben gehad. Na onze nacht hier doorgebracht te hebben benoemen we deze plek tot krabbenstrand aangezien we 's nachts constant krabben om onze tent hoorden ritselen.

Aantal kamelen is van belang

De volgende dag gaan we na het ontbijt naar Wadi Darbat, een soort hoogvlakte die er van veraf uitziet als twee stuwdammen. Aangegeven wordt dat de weg er naartoe redelijk moeilijk begaanbaar is, dus is het voor ons des te spannender. Onze auto kan het gelukkig aan en we komen bij een zeer bijzondere plek aan, waar we genieten van de uitgestrekte vlakte, de stilte, de vogels en een groep voorbij rennende kamelen. In deze omgeving leven de Dhofari, en hier wordt rijkdom gemeten aan de hoeveelheid vee per familie. Hoe meer geiten, koeien of kamelen, hoe rijker.

Gedroogde sardines

Vanuit de Khawr vertrekken we naar Taqah en belanden bij een plek waar het zeer vreemd ruikt; er liggen overal op de grond sardines te drogen. De plek wordt bewaakt door mannen zodat de vogels ze niet allemaal opeten. Van daaruit rijden we naar de havenplaats Raysut, en in tegenstelling tot vele andere wegen is deze weg splinternieuw en vierbaans. Onderweg komen we mannen in overalls tegen die met de blote hand een goot aan het aanleggen zijn langs de weg. Het is erg warm en het werk is bovendien erg zwaar. In Raysut aangekomen blijkt de haven hermetisch afgesloten, en we gaan dus maar door naar de zee om daar even te rusten. Er vliegt daar een grote groep schaarse Roodsnavel-keerkringvogels rond en we kunnen onze lol niet op. We zetten een paar uur later onze tent op de oever van het toeristische strand Khawr Mughsayl.

Prachtige omgeving

De volgende dag gaan we vroeg weer op pad. De weg wordt steeds moeilijker en hoger. Het lijkt alsof ze zomaar ergens een weg uit hebben proberen te slaan. Bij het hoogste punt slaan we een zijweg in om te ontbijten, het is wederom een zeer mooie plek met schitterende bomen en planten. We gaan daarna terug naar waar we hebben gekampeerd die nacht, en we gaan even de zee in. We besluiten terug te rijden naar Salalah. Onderweg tanken we en tappen bij vriendelijke Indiërs wat water, ter voorbereiding op de lange graded roads die we de komende tijd zullen rijden.

De landschappen zijn geweldig en we stoppen dan ook met grote regelmaat om van het schitterende uitzicht te genieten, met o.a. vele mooie canyons. Rond 5 gaan we de woestijn in en zoeken een goede plek om te kamperen, die we vinden onder een rots in een wadi. In tegenstelling tot de kampeerplekken aan zee is het hier erg rustig, en daar genieten we dan ook erg van.

Vogels kijken

De volgende ochtend vroeg bekijken we vanonder onze rots de schitterende zonsopgang. Als we weer gaan rijden komen we langs een PDO Desert farm, waar vruchtbomen en wijnranken staan. We lopen er een tijdje rond, bekijken de vogels en maken een praatje met de bedrijfsleider. Het is inmiddels vrij warm en we gaan op weg naar Marmul. Helaas verdwalen we flink, en moeten in deze hitte helemaal terug naar de boerderij. We komen terecht in een zeer armoedig dorpje Shalim. Daar kopen we wat eten en brandstof. Wat later komen we in een ander dorp terecht, Saqirah. Het is hier zeer divers; er zijn zowel vervallen huizen van gestapelde stenen aan de ene kant, en nieuwe huizen aan de andere kant. Bovendien zijn de mensen hier erg donker en de vrouwen niet gesluierd. We gaan uiteindelijk op zoek naar een slaapplek buiten het dorp, en rijden met de auto nog iets verder weg, richting de duinen. Daar zetten we de tent op om de nacht door te brengen.

Schelpen en botten

Ondanks dat het regent in de ochtend als we opstaan, wordt het gelukkig niet echt koud. We moeten wel de tent vochtig opbergen. Met behulp van de GPS rijden we weer de weg op, waar hier en daar wat bebouwing en mensen zijn. De vrouwen zijn helemaal in het zwart en dragen een doek voor hun gezicht waardoor hun gezicht volledig bedekt is. We maken door het dun begroeide gebied wat wandelingen, en zodra we daar genoeg van hebben, gaan we weer richting zee. Op het strand liggen veel schelpen en botten, en vinden zelfs een mooie wervel van een walvis. Bij Khawr Ghawi treffen we een schitterende lagune aan waar we lekker even uitrusten. Na een rustige wandeling zetten we de tent op, maar het begint weer flink te waaien. Als ik terugkom van mijn geïmproviseerde “douche” in zee begint het zelfs te regenen. Na ons avondmaal in de auto gaan we als het droog is snel tandenpoetsen en naar bed.

El Khalid

Na een onrustige nacht staan we om 6 uur op en gaan weer op weg, ditmaal naar El Khalid om eten en drinken te verzamelen. De ramadan blijkt af te zijn, want overal zit men te eten. In de verte zien we bij wat hutjes een kampvuur waar een mannelijk gezelschap omheen zit. De groep wuift dat we die kant op moeten komen, en ondertussen roept iemand richting het huis, waarna er een groep vrouwen verschijnt. De vrouwen zijn mooi aangekleed en zijn opgemaakt met zwarte stippen en versierde handen. Ze bieden ons een prutje van dadels en een kop koffie aan, en de plastic zak waarin het zat wordt met de wind meegevoerd.

We blijven nog een tijdje, en terwijl zij staan te verkleumen van de 'kou' zitten wij te genieten van de temperatuur. We proberen een gesprek aan te knopen, maar helaas wordt er door deze mensen weinig Engels gesproken, en ons talenboekje helpt ook niet bepaald. Na ons afscheid gaan we verder om te tanken en brood te halen. In het winkeltje word ik ronduit genegeerd door de winkeliers, dus rijden we door naar het volgende dorp om brood te halen. Wel komen we onderweg een pick-up tegen met een aantal mannen erop die ons twee vissen meegeven.

In het andere dorp aangekomen worden we door een westers geklede man meegevoerd naar de 'garden', een goed afgesloten tuin waar de man erg trots op is. In de tuin worden tomaten, komkommers en pepers verbouwd. Nadat ik een stukje van een onherkenbare peper heb geproefd gaan we weer op weg, ditmaal richting de aanbevolen Palm Tree Lagoon. Deze valt echter tegen, en we besluiten al gauw weer verder te gaan. We zetten de tent op een paar honderd meter van de weg, en gaan de vissen bereiden die overigens erg goed smaken.

Kamperen in Oman

Onze tent begeeft het enigszins bij het afbreken, maar gelukkig kunnen we hem binnen een uur weer fatsoenlijk opknappen. We rijden de wadi in, en maken er een wandeling. We treffen een waterput met een pomp en zelfs een moskee aan. En hoewel het er verlaten uitziet, trekken we toch onze schoenen uit en gaan via de open deur naar binnen. De moskee ziet eruit alsof er al tijden niemand geweest is, de vloer is bedekt met natte tapijten door het lekkende dak en een slordige stapel met boeken ligt op een plank.

We rijden verder door de regen, en stuiten op nog meer verrassingen. In de wadi treffen we een schitterende zoutvlakte aan, de bodem lijkt bedekt met roze waterijs. Daarna komen we aan bij een zeer lange lagune, en we rijden door totdat we niet meer ver van zee verwijderd zijn. Op een stuk vlakke rotsen zien we netten liggen, die hoogstwaarschijnlijk zijn achtergelaten.

We rijden over een pad langs de kust waarvan we hopen dat deze ons naar de Ra's Madrakah leidt, maar helaas, de weg leidt ons verder het binnenland in. Dit blijkt echter helemaal niet erg, want we belanden in een zeer fenomenale vallei; de verweerde bodem is versierd met kleuren van zouten en mineralen, en in de rotswand vinden we schitterende fossiele koralen en schelpen. Van hieruit gaan we weer een overnachtingsplek zoeken, halen een jerrycan water bij de waterfabriek en rijden naar een strand. Dit vinden we echter geen fijne plek en besluiten verder te rijden. Een verdwaling later vinden we een goede plek, waar het erg donker is. We eten wat, drinken wat en krijgen bezoek van een paar autochtonen die zelfs mij in het (Engelstalige) gesprek betrekken.

Souvenirs en mooie foto`s

Als eerst de volgende ochtend maken we een strandwandeling. Het water staat laag en in de restanten van de waterpoelen zien we de mooiste vissen en krabben. We vinden makkelijk de weg naar een afgelegen strand en hoewel onze allerheiligste GPS van de motorkap gevallen is, is deze nog heel en kunnen we met gerust hart aan het strand gaan zitten. Mijn man gaat even snorkelen terwijl ik zit te genieten van het strand en het heerlijke weer. Als we verder rijden komen we een zeer kleurrijk gezin tegen langs de weg. Zodra we ze willen fotograferen komen ze op ons af en blijken ze fijn gevlochten mandjes als souvenirs te verkopen. We zijn bijna door ons Osmaanse geld heen, maar in ruil voor 5 rial hebben we een souvenir én een mooie foto. Wederom gaan we onze jerrycan en flessen met water laten vullen bij de waterfabriek, en wederom kunnen we geen supermarkt vinden. In Ras al Duqm kopen we wat brood en gaan we meeuwen kijken bij de visfabriek. Ook is daar goede vis te kopen. 's Avonds kamperen we een eindje verderop.

Vissers aan het werk

Als we opstaan zien we bij het strand hoe de vissers uitvaren. Er zijn een aantal mannen druk met het te water laten van de boten, wat met de auto gebeurt. Vervolgens gaan de vissers met hooguit twee personen per boot het water op. We raken aan de praat met een Filipijnse medewerker uit de visfabriek die Engels spreekt. Hij weet ons te vertellen dat de vissers over het algemeen hun vangst verkopen aan de fabriek, tenzij er handelaren komen die meer bieden. We vragen of er een bank in de buurt is om geld te wisselen, maar deze blijkt 250 kilometer van deze plaats vandaan te zijn, in Zaima. Hij vertelt ons ook dat de manager van het Shell benzinestation binnenkort op vakantie gaat en dus wel dollars wil hebben, evenals de manager van de fabriek, die regelmatig in Abu Dabi komt; een zeer zondige stad volgens hem.

Na dit interessante gesprek gaan we naar het strand waar we een tijdje blijven zitten, alvorens we naar een versteend bos rijden op de weg naar Duqm. Het bos bestaat uit grote versteende boomstammen die uit het kalksteen gekomen zijn. Daarna rijden we door naar Duqm en daar wisselen we onze dollars met de manager van de Shell in rials, die zijn grote hoeveelheid geld in een koffertje in een schuurtje bewaard.

In Duqm zelf is echter geen bank en telefoon te vinden. Wel kunnen we er brood en water kopen. Als we terug bij de auto zijn zit er ineens een jongen achter het stuur, ik roep dat hij weg moet gaan, maar hij luistert niet naar mij. Pas als mijn man terug komt gaat hij weg. 's Middags rijden we via een geïmproviseerde weg naar het vissersdorp Flim, wat een zeer bijzondere plek is. Het bestaat uit omheinde erven met daarin een woonhuis, schuur, stal en geitenhok die allen erg op elkaar lijken. Als we stoppen bij een winkeltje komt er een gemaskerde vrouw naar me toe die een praatje wil maken. Helaas spreekt de vrouw geen Engels en ik geen Arabisch.

Hayi, Oman

De volgende ochtend worden we aangesproken door een paar vissers die ons vragen om mee te gaan vissen, wat we overigens afslaan. Vanaf de waterfabriek en het uitzicht op het eiland Mahawt gaan we naar Hayi, een andere plaats. Tussen de oude en moderne huizen lopen veel vrolijk uitziende (vieze) kinderen. Ondanks het feit dat Hayi een redelijk grote stad is en zelfs een bank heeft, is er geen telefoon. Een man stelt voor om achter hem aan te rijden, en we belanden midden in de woestijn bij een ontvangst-heuvel. Helaas werkt ook deze niet. Er wordt ons geadviseerd om niet door de Wahibi zanden te rijden aangezien de wegen onherkenbaar zijn door de gevallen regen.

We rijden 's avonds richting de woestijn waar we ons kamp op gaan slaan. We komen langs een omheinde oase en stoppen om het te bewonderen, als er een bewoner naar buiten komt en ons de tuin wil laten zien. We mogen helaas geen foto's maken. We genieten van de laatste zonnestralen en als de allerlaatste verdwenen zijn zetten we onze tent op. Dat we in de woestijn zitten is te merken aan de grote hoeveelheid fijne zand die in alle hoeken, gaten, eten en drinken terecht komt. Gelukkig zijn we inmiddels al wel wat gewend en maakt het ons niet meer zoveel uit.

Het fort van Nizwa

De volgende dag komen we op weg naar Ar Rubbah door een pittoresk dorpje en gaan door naar Sinaw. Voor het eerst in tijden rijden we eindelijk weer op asfalt en zien we zelfs ongesluierde vrouwen. Na het bezoek aan de smalle straten en oude lemen gebouwen van Sinaw, gaan we door naar Nizwa. Daar staat een prachtig oud, volledig gerestaureerd fort. Hoewel de sfeer in de stad vrij modern is, doen de huizen toch nog mooi Arabisch aan dankzij de manier waarop deze gebouwd zijn. Achter het fort is het oude gedeelte van de stad te vinden; leegstaande vervallen huizen, met een enkel huis nog bewoond. Als we de moskee van de stad willen bezoeken worden we helaas weggestuurd. Na een uitgebreide en goedkope lunch in een restaurant in Nizwa, gaan we met de auto de bergen in waar we zeer kleine dorpjes van hooguit 4 huizen tegenkomen. 's Avonds hebben we mooi uitzicht over de onderliggende steden.

Omaanse kinderen

Hoewel de nacht erg koud was hebben de donzen slaapzakken ons goed warm gehouden. In de ochtend maken we een wandeling en gaan daarna weer op weg. Als we de berg afgedaald zijn met de auto, komen we terecht in een groot dorp waar palmboom plantages en ongesluierde vrouwen met kleurige kleding rondlopen. Als we eten gaan kopen staat er een groep jongetjes om onze auto verzameld die naar ons idee rare dingen roepen. Uiteindelijk gaan er zelfs twee op hun kop in een volle container staan. Nadat we weer eens verdwaald zijn zetten we de tent een eindje van een waterzuivering op, waar we de volgende dag vogels willen kijken.

Vogelen

De vroege vrijdag begint met een noodgeval; de auto wil niet meer starten. Omdat we er toch al zijn, lopen we wat rond over de waterzuivering om daar wat vogels te kijken. Als we een auto zien vragen we hulp. De man helpt ons met de auto, en na veel gedoe kunnen we eindelijk verder om te gaan vogelen. Hiervoor moeten we volgens de boekjes bij de vuilnisbelt zijn. Na wat overleg met een medewerker mogen we de stort op en we gaan door naar waar de kadavers liggen. Het stinkt er verschrikkelijk en de vliegen zijn erg irritant, maar de vele arenden en gieren die zich aan de kadavers tegoed doen maken het goed.

We rijden nadat we eten gekocht hebben in een dorp via Muscat naar het strand in het oosten. Eerst rijden we verkeerd en pikken we een lifter op die in een dorp verderop uitstapt. Daarna komen we bij het juiste pad terecht en belanden op een heel mooi strandje. Als andere blanke voorgangers om 5 uur het strand verlaten, gaan wij naar hun plek en zetten onze tent op. We krijgen bezoek van een lokale bewoner die een praatje komt maken en aan ons wat schelpen verkoopt. Als de man wegloopt en ik ondertussen wat kleding aantrek over mijn badpak, vindt hij het kennelijk niet meer interessant om met ons te praten, en loopt definitief weg.

Op naar de hoofdstad Muscat

We hebben lekker geslapen, onze laatste nacht in de tent. We hebben een lange dag voor ons, en beginnen lekker aan het strand. Later pakken we al onze bijzondere, breekbare souvenirs in en zowel de koffers als de handbagage zijn erg zwaar. Hierna vertrekken we naar Muscat, waar we het stadspark en het strand bezoeken. Helaas staat het water momenteel laag en zijn er nu lang niet zoveel vogels als de vorige keer, de eerste dag van dit lange avontuur.

Als we bij het hotel aankomen is men zeer benieuwd naar onze ervaringen. Op het vliegveld houden we bij de douane ons hart vast. Onze bagage is vast veel te zwaar, en bovendien hebben we allerlei 'illegale' souvenirs, zoals de wervel en een schedel van een schildpad die we gevonden hadden. We zitten ruim 18 kilo over het toegestane gewicht, maar er wordt geen probleem van gemaakt. Het vliegtuig zit ontzettend vol en wordt omgebouwd tot één grote speeltuin met de vele kinderen. Er wordt bij Bahrain zelfs iemand bij de eerste klas gezet, die dan ook vol is. Met mijn oordopjes in probeer ik mezelf af te sluiten van de spelende en huilende kinderen en alle andere geluiden die in het vliegtuig geproduceerd worden. Hoewel ik een paar uur geslapen heb, ben ik nog niet helemaal voldaan helaas. Bij de douane hebben we wat oponthoud en de bagage laat ook even op zich wachten. Op het station van Schiphol aangekomen blijken er geen treinen te rijden tussen Amsterdam CS en Schiphol, waardoor we per ongeluk in een verkeerde trein stappen. Het zit ons niet mee, en uiteindelijk nemen we dan toch maar gewoon lekker een taxi. Thuis aangekomen beginnen we meteen met een overheerlijke douche en onze was te wassen. Al onze souvenirs hebben het overleefd en we stallen ze mooi uit.