De Joodse invloed op Curaçao

De Joden hebben grote invloed gehad op de economische omstandigheden van Curaçao. De eerste groep Joden kwam in de 17e eeuw om een landbouweconomie op te zetten. Door de droge grond mislukte dit maar zij lieten zich niet uit het veld slaan en werden machtige handelaren. De tweede groep Joden kwam na de Eerste Wereldoorlog, zij ontvluchtte Europa en hoopten op betere tijden in Amerika. Beide gemeenschappen hebben meegeholpen Curaçao te vormen tot wat het vandaag de dag is, en hebben een schat aan cultureel erfgoed achtergelaten.

Sefardische Joden

De Portugese Samuel Cohenho was in 1634 de eerste Jood op Curaçao. Hij kwam mee met de expeditie van Van Walbeeck, waar hij als tolk werkte. In 1651 gaf de West-Indische Compagnie toestemming voor de vestiging van 12 Joodse families op het eiland, in totaal 50 personen. Hiermee wilde de WIC de landbouw bevorderen. De Joden waren afkomstig uit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, maar kwamen oorspronkelijk uit Spanje en Portugal (Sefarad). Met de komst van deze Sefardische Joden ontstond de Joodse gemeenschap Mikvé Israël (Hoop van Israël). Zij woonden ten noordoosten van Schottegat, de natuurlijke haven van Willemstad. De overledenen werden begraven bij Beth Haim (Huis van de Levenden).

De gewilde landbouweconomie werd geen succes door de droge grond en de Joden gingen zich steeds meer bezig houden met de handel. Zo ontstond er een druk handelsverkeer met de omliggende landen, New York en Amsterdam. Tijdens de Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1775-1783) zorgden de Joden op Curaçao voor voedsel en wapens voor de Amerikaanse opstandelingen. De economie kreeg een enorme boost. In de jaren dat de Engelsen en later de Fransen het voor het zeggen hadden op Curaçao (1796-1800) nam de Joodse gemeenschap behoorlijk in aantal af. Maar door de eeuwen heen groeide de Sefardische Joodse gemeenschap in rijkdom en aanzien. In 1825 kregen zij dezelfde burgerrechten als blanke protestanten en konden ze ook publieke functies bekleden.

Vooral in het midden van de 19e eeuw ging het de Sefardische Joden voor de wind. Ze bezaten schepen en scheepswerven, dreven handel en opende in 1917 de eerste commerciële bank van Curaçao. Maar er ontstonden religieuze problemen en de Joodse gemeenschap werd in tweeën gedeeld; de orthodoxe Mikvé Israël en de liberale reformgemeente van Emanu-El.

Asjkenazische Joden

Toen het na de Eerste Wereldoorlog economisch slecht ging met Europa wilden steeds meer Joden naar Amerika, vooral de Joden woonachtig in Oost-Europa. Zij zagen Amerika als het 'land van de vrijheid'. Aangezien daar sinds 1924 de quotaregeling ingesteld was werd er nog maar een beperkt aantal immigranten toegelaten. Zo kwamen de Joden dus terecht in Venezuela, Colombia, Trinidad of Curaçao. Moishe Seibald uit Polen was in 1926 de eerste Asjkenazische (Oost-Europese) Jood die op Curaçao aankwam. In de daaropvolgende jaren volgden er nog velen. De meeste per toeval, ze dachten dat ze naar New York gingen maar kwamen terecht op Curaçao. Er was werk bij Shell en er waren Joodse landgenoten dus men bleef.

Ondanks dat de Asjkenazische Joden welkom waren in zowel de liberale als de orthodoxe synagoge van de Sefardische Joden voelden zij dat niet zo. Het was bijvoorbeeld verplicht om in jas en das naar de synagoge te gaan, maar de arme Oost-Europese Joden hadden niet eens een jas, laat staan een das. Vanaf 1930 huurden zij een eigen ruimte waar ze hun eigen diensten konden houden. Zo ontstond er een derde Joodse gemeenschap; Shaarei Tsedek, Poort der Gerechtigheid. Tegen de tijd dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak hadden de Asjkenazische Joden zich op Curacao verankerd met een synagoge en Club Union (een sociaal-culturele vereniging). Ook hadden de meeste werk of een eigen winkel. Vraag gratis een offerte aan

Afname van het aantal Joden

Vanaf de jaren `60 van de vorige eeuw vertrekken veel Joden uit Curaçao om ergens anders te gaan studeren, zij keren vaak niet meer terug. Ook is er een toename van gemengde huwelijken, waardoor er steeds minder Asjkenazische en Sefardische Joden op Curaçao zijn. De religieuze verschillen worden kleiner, wat er tevens toe heeft geleidt dat de twee Sefardische gemeenschappen in 1964 weer bij elkaar werden gebracht.

Cultureel Erfgoed

Al met al hebben de Joden een behoorlijke invloed gehad op de economische situatie van Curaçao, en hebben zij interessant cultureel erfgoed achtergelaten. De synagoge van Mikvé Israël uit 1732 is bijvoorbeeld de oudste bestaande synagoge op het westelijk halfrond. Ook de begraafplaats Beth Haim kan nog bezocht worden. De oudste graftombe dateert uit 1668. In het centrum van Willemstad staan nog een aantal monumentale handelsgebouwen en prachtige 'Joodse' villa`s die herinneren aan de glorietijd van de Sefardische en Asjkenazische Joden.